მკვლელ სისტემას

არსებობს არაერთი ისტორია, თუ როგორ შეიწირა სისტემამ ადამიანი. ვგულისხმობთ ისტორიებს, სადაც სისტემა პირდაპირ კი არ ძალადობს ადამიანზე, არამედ ირიბად – მისი უპასუხისმგებლობით, არაპროფესიონალიზმით, გულგრილობით, კორუფციით.

მშენებლობიდან გადმოვარდნილი ხელოსნები, თხრილში ჩავარდნილი ახალგაზრდები, უწამლობით გარდაცვლილი მოქალაქეები, კორპუსის ჩამონგრევისას მოყოლილი მაცხოვრებლები, სამაშველო ვერმტფრენის მოლოდინში დაღუპული ადამიანები…

ტრაგედიიდან ტრაგედიამდე რომ მოკლე პერიოდია, ამ პერიოდში არსებობა არ არის მშვიდობა.

რა უნდა ვქნათ?

უბედური შემთხვევა თუ დანაშაული?

პირველ რიგში, გავარჩიოთ – რა არის უბედური შემთხვევა, და რა – დანაშაული.

ადამიანები ვართ. ყველაფრის გათვლა არ შეგვიძლია. ჩვენი წესები და რეგულაციები შეიძლება არ იყოს სრულყოფილი.

უბედური შემთხვევა დანაშაულად იქცევა მაშინ, როდესაც სისტემა:

1. არ იცავს არსებულ წესებს – გულგრილობის, საქმის არცოდნის თუ სხვა მიზეზით;
2. ტრაგედიის დადგომის შემდეგ არ ფიქრობს როგორ შეცვალოს წესები ისე, რომ მომავალში იგივე აღარ განმეორდეს.

მაგალითად, როდესაც “ტიტუშკების” ჯგუფი სცემს მოქალაქეს და პოლიცია სხვაგან იყურება, თუ მათ შემოაკვდათ ეს ადამიანი, ეს არ იქნება “უბედური შემთხვევა”, ეს იქნება დანაშაული – როგორც მათი, ისე – პოლიციის.

ვინ არის პასუხისმგებელი დანაშაულზე?

როდესაც ერთი ადამიანი მეორეს თავს დაესხმება, გასაგებია ვინ არის დამნაშავე – პირდაპირ, საკუთარი თვალით ვხედავთ ამ კადრებს.

რატომღაც, უფრო რთულდება ხოლმე გარკვევა თუ ვინ უნდა დაისაჯოს ასეთი ტიპის “ირიბ” დანაშაულებზე.

ამ შემთხვევებში მონაწილეობს სამი მხარე:

1. სახელმწიფო, მაგალითად მერია
2. სამუშაოს შემსრულებელი კომპანია, რომელსაც მერია ქირაობს
3. მოქალაქე, ვისაც შეეხო ეს შემთხვევა

სახელმწიფო ყოველთვის ცდილობს ბრალდება გადაამისამართოს პირველ რიგში მოქალაქეზე, ხოლო თუ რეზონანსული საქმეა – შემსრულებელ კომპანიაზეც, და არასდროს – საკუთარ თავზე.

როგორ ახერხებს ამას?

მოქალაქე

სახელმწიფო სვამს რიტორიკულ კითხვებს:

სად იყო მისი მშობელი? ამ დროს რა უნდოდა გარეთ? ყველაფერს სახელმწიფო ხომ ვერ გაითვალიწინებს?

ეს არის უსაგნო განზოგადება. რათქმაუნდა – ყველა ადამიანმა საკუთარ თავზე თუ შვილებზე უნდა იზრუნოს. თუმცა, ამავდროულად, გვაქვს სახელმწიფოც, ფულს ვიხდით რომ გვქონდეს სხვადასხვა სერვისი – უსაფრთხოების, დაცვის, პოლიციის, კეთილმოწყობის. რა საჭიროა თუნდაც საგზაო უსაფრთხოების სამსახური? არ დავხაზოთ გზები, არ მოვაწყოთ შუქნიშნები, ყველამ ვიაროთ ისე, როგორც გვინდა და ვიზრუნოთ საკუთარ თავზე, შევქმნათ ჯუნგლები და ვიბრძოლოთ გადარჩენისთვის ამ ჯუნგლებში. ოღონდ, ამ საჯარო სერვისებსაც ნუ დავაფინანსებთ.

სამუშაოს შემსრულებელი კომპანია

მოქალაქის დადანაშაულების კამპანია თუ არ აღმოჩნდა საკმარისი საზოგადოების დასაშოშმინებლად, შემდეგ ჯერი შემსრულებელ კომპანიაზეა.

მერია ამბობს: “სამწუხაროდ არ აღმოჩნდნენ პროფესიონალები/კეთილსინდისიერები”.

სისტემამ შეიძლება კომპანიის რამდენიმე თანამშრომელი დაიჭიროს კიდეც. გარკვეული დროის შემდეგ, როდესაც საზოგადოება დამშვიდდება, ან ახალი ტრაგედია გადაფარავს ძველს, ეს ადამიანები გამოდიან ციხიდან, ხშირად მათ ხვდებათ საჩუქრები, ახალი ბინის თუ მანქანის გასაღებები, წილები (რადგან ხელი დააფარეს სახელმწიფოს).

სახელმწიფო, მაგალითად მერია

თუ შემსრულებელი კომპანიის მოჩვენებითმა დასჯამაც ვერ “დაამშვიდა” საზოგადოება, ჯერი საჯარო პირებზეა. ასეთი რამ ძალიან იშვიათად ხდება ხოლმე – რამდენიმე თვით თუ დაიჭერენ რომელიმე თანამშრომელს.

“როგორ შეიძლება მერიის თანამშრომლის ბრალი იყოს, თვითონ ხომ არ თხრიდა იმ ორმოს?” ან “მას ხომ არ უნდოდა ეს უბედური შემთხვევა მომხდარიყო?”

გვესმის ხოლმე ასეთი რიტორიკული კითხვები.

განვიხილოთ ვაკის პარკის ტრაგედიის მაგალითზე, სადაც, შადრევანში ჩადებულ დაზიანებულ ელექტრო-კაბელს 13 წლის გოგონა ემსხვერპლა.

• თბილისის მერიამ გადაწყვიტა ვაკის პარკის, მათ შორის შადრევნის რეაბილიტაცია;
• ამ საქმისთვის გამოაცხადა ტენდერი და შეარჩია კომპანია;
• ამ კომპანიამ დაასრულა მუშაობა;
• მერიამ ჩაიბარა ნამუშევარი და საზეიმო გახსნაც მოაწყო;

მერიის ფუნქცია ორ ადგილას იკვეთება – შეარჩიოს საქმის გამკეთებელი და შემდეგ ჩაიბაროს გაკეთებული საქმე.

ჩვენ, მოქალაქეები ფულს ხომ მერიას ვუხდით და არა კონკრეტულ კომპანიას? კითხვებიც მასთან გვაქვს. ერთადერთი, რაც ჩვენს დაქირავებულ საჯარო მოხელეებს ევალებათ, გადაწყვეტილებების მიღება და პასუხისმგებლობის აღებაა, თორემ გასაგებია, რომ თვითონ არ ასრულებენ ამ სამუშაოებს.

კერძოდ, ისმება კითხვები:

• როგორ შეარჩია კომპანია? იყო ის კვალიფიციური? ჰქონდა თუ არა ხარისხიანი ნამუშევრების ისტორია? ამის საპირისპიროდ, ვაკის პარკის საქმეზე არჩეული კომპანია შავ სიაში იყო შეყვანილი.
• როგორ ჩაიბარა ნამუშევარი? როგორი კომპანიაც არ უნდა შეარჩიოს, მერიას ჰყავს სპეციალისტები იმისთვის, რომ ნამუშევარი ჩაიბარონ – თვითონ შეამოწმონ რომ ყველაფერი რიგზეა. შეამოწმეს? რატომ ვერ აღმოაჩინეს? იმიტომ ხომ არა, რომ ვერ მოასწრეს საზეიმო გახსნის გამო?
• რა შეცვალა ამ ტრაგედიის შემდეგ? გადახედა კომპანიის შერჩევის ან ნამუშევრის ჩაბარების წესებს? თუ პირიქით, ისევ იმავე წესებით, იმავე კომპანიას მისცა სხვა ტენდერები?

სახელმწიფოს როლის გამრუდებულ გაგებაზე მიანიშნებს ხოლმე ისიც, რომ:

კარგად გაკეთებული შადრევანი მერიის დამსახურებაა, ცუდად გახსნილი კი – გაურკვეველი კომპანიის ბრალი.

რას ნიშნავს პასუხისმგებლობის აღება?

ზემოთ ავხსენით თუ რა როლი აქვს სახელმწიფოს, საჯარო პირებს ამ პროცესებში.

და მაინც, რას ნიშნავს პასუხისმგებლობის აღება საჯარო პირისთვის?

საჯარო პირის Facebook პოსტი, თუ როგორ შეძრა ამ ამბავმა არ არის საკმარისი. გასაგებია, რომ მასაც არ უნდოდა ასეთი შედეგი დამდგარიყო და განზრახ ბოროტებაში ვერ დავდებთ ბრალს.

თუმცა, განსხვავებით სხვა მოქალაქეებისგან, საჯარო პირს არა მხოლოდ “არ უნდა უნდოდეს” მსგავსი ტრაგედიები, არამედ აქტიურად უნდა მუშაობდეს იმაზე, რომ ასეთი რამ აღარ განმეორდეს.

პირველ რიგში, მან უნდა გვაჩვენოს, რომ ესმის მისი პასუხისმგებლობა, შემდეგ დეტალურად აგვიხსნას რას გააკეთებს გამოსაძიებლად, და მომავალში ასეთი შემთხვევის თავიდან ასარიდებლად.

ამის ნაცვლად, ისინი სრულიად გვერდიდან აფასებენ მოვლენებს – როგორც ჩვეულებრივ მოქალაქეს არ შეეძლო არაფერი, თურმე მათაც ზუსტად მსგავსად არაფერი შეძლებიათ, მათი ბრალეულობაც ანალოგიურად არ არსებობს.

შეჯამება

ორგანიზებული სისტემა პირდაპირ, ძალადობით ებრძვის მოქალაქეებს. არაორგანიზებული სისტემა კი მისი კორუფციით, არაპროფესიონალიზმით, გულგრილობით, ნაცნობობით და “ქართული ჯიგრული პონტით” კლავს.

განსხვავებით ორგანიზებული სისტემისგან, არაორგანიზებული სისტემა არ ანსხვავებს “ქოცს” და “ნაცს”, შუაშისტს თუ აპოლიტიკურს. არ ითვალისწინებს ვინ რა გააფერადა არჩევნებზე. ის არის თხრილი, რომელიც გშთანთქავს; გაზი, რომელიც გწამლავს, რადგან კუსტარულად გქონდა გაკეთებული; ნამსხვრევი, რომელიც მშენებლობიდან ვარდება და ქუჩაში მიმავალს გეცემა.

გასაგებია, რომ არავის უნდა ვინმეს სიკვდილი. შეიძლება ნამდვილი ცრემლიც კი მოადგეს რომელიმე პასუხისმგებელ საჯარო პირს, კამერებს მიღმა. თუმცა, მთავარია რას გააკეთებს ამ ცრემლის შეშრობის შემდეგ – შეცვლის რაიმეს, რათა მომავალში მსგავსი შემთხვევა აღარ განმეორდეს, თუ ისევ მისცემს ტენდერს მის ნათესავს, ახალ წელს რომ დაპირდა.

ტრაგედია შეიძლება მოხდეს. თუმცა, ორმაგი ტრაგედიაა თუ ვერაფერს ვსწავლობთ, და ასე, ტრაგედიიდან ტრაგედიამდე ვაგრძელებთ ცხოვრებას.

ტრაგედიები – არასრული სია

გაგვიზიარე სხვა მაგალითები კომენტარებში.

მასშტაბური ტრაგედიები:

• კორპუსის ჩამონგრევა ბათუმში – დაიღუპა 9 ადამიანი (მათ შორის 3 ბავშვი);
• შოვის ტრაგედია, 32 დაღუპული ადამიანი;
• გუდაურის ტრაგედია, 9 დაღუპული ადამიანი და დასახმარებლად მისული ჩამოვარდნილი ვერტმფრენი;
• 13 ივნისის ტრაგედია, 21 დაღუპული ადამიანი
• ნერგეეთის მეწყერი – დაიღუპა 9 ადამიანი
• დიდთოვლობა გურიაში და დაგვიანებული რეაგირება – დაიღუპა 1 ადამიანი
• ხანძარი სასტუმრო “ლეოგრანდში” – 11 დაღუპული ადამიანი
• მეწყერი ხელვაჩაურში – ჩაიტანა 5 ადამიანი

ინდივიდუალური ტრაგედიები:

• ზამირ კვეკვესკირი – 44 წლის დევნილმა კვეკვესკირმა თავი დევნილთა სააგენტოს წინ დაიწვა. ის ხელისუფლებისგან საცხოვრისი ბინის დაკმაყოფილებას ითხოვდა;
• მარიტა მეფარიშვილი – 13 წლის მარიტას თბილისის მერიის მიერ უკვე ექსპლუატაციაში ჩაშვებული ვაკის პარკის შადრევანში დენმა დაარტყა;
• დათუნა ჟღენტი, 16 წლის კალათბურთელი იმსხვერპლა წყნეთში, ფანჩატურში კუსტარულად დამონტაჟებულმა ელექტროკაბელმა. ობიექტზე რეაბილიტაციას მერიის წარმომადგენელი აწარმოებდა. მან გაურკვეველი წარმომავლობის ელექტროკაბელი ადგილზე ნახა, აღრიცხა, თუმცა არ ჩახსნა;
• ბათუმში, ბულვარში, ქარის დროს გარდაიცვალა ბატუტზე მყოფი ბავშვი;
• 1 წლის ბავშვი შიმშილით გარდაიცვალა;
• დედა-შვილი გაიყინა ბათუმში;
• 14 წლის ბიჭი ემსხვერპლა შენობიდან შუშის ჩამოვარდნას თბილისში, ბარათაშვილის ქუჩაზე, „საქართველოს სახელმწიფო ელექტროსისტემის“ შენობიდან.
• 12 წლის ბავშვი თხრილში ჯართის შესაგროვებლად ჩავიდა, რა დროსაც მიწა ჩამოიშალა და ბავშვი ქვეშ მოიყოლა.
• ზუგდიდში, სახლში გაჩენილ ხანძარს 2 მცირეწლოვანი ემსხვერპლა, 2 კი დაშავდა. ოჯახს დენი და გაზი გადაუხდელობის გამო არ მიეწოდებოდათ.
• 16 წლის ბიჭი დაიღუპა “რიყის დოქების” ტერიტორიაზე;
• ორი ბავშვი ჩავარდა თხრილში და დაიღუპა ბათუმში, “ოცნების ქალაქში”;